İsim Tamlamaları

En az iki ismin, birbirini değişik ilgilerle tamamlayarak oluşturdukları sözcük gruplarına "isim tamlaması" denir.
İsim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan ek alabilir. Tamlayanın aldığı "ın, -in, -un, -ün" ekleri 'tamlayan ekleri' olarak, tamlananın aldığı "-ı, -i, -u, -ü" ekleri 'tamlanan eki' olarak adlandırılır. Tamlayan ekleri, tamlayanın tamlananla ilgi kurmasına, tamlanan ekleri ise tamlananın tamlayana ait olduğunu göstermeye yarar.
İsim tamlamaları oluşturulma biçimlerine göre dört grupta incelenir:

Belirtili isim tamlaması: Hem tamlayanın, hemde tamlananın tamlama ekleri aldığı isim tamlamalarıdır. Bu tamlamalarda belirgin bir aitlik ilgisi vardır. Yani tamlananın sadece tamlayana ait olduğu belirtilir.

okulun müdürü   /   arabanın kapısı    /   zilin sesi   /   kapının kolu   ... gibi.

Belirtisiz isim tamlaması: Tamlayanın ek almadığı, sadece tamlananın ek aldığı isim tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalarda aitlik ilgisi belirsizdir.

okul müdürü   /   araba kapısı   /   zil sesi   /    kapı kolu ... gibi.    

Zincirleme isim tamlaması: En az üç ismin, tamlayan ve tamlanan ekleriyle birbirine bağlandığı söz gruplarıdır. Bu tür tamlamalarda aitlik ilgisi, yani tamlananın neye ait olduğu pekiştirilir.

okul müdürünün odası   /    kır çiçeklerinin kokusu  /   kapı zilinin sesi   /    ceviz ağacının dalları ... gibi. 

Takısız isim tamlaması: Tamlayanın ve tamlananın ek almadığı isim tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalar ya tamlananın hammaddesini yani neden yapıldığını  ya da neye benzediğini belirtir.

altın bilezik, tahta kaşık, cam kavanoz, demir kapı... gibi tamlamalar, tamlananın neden yapıldığını belirtir.
kiraz dudak, zeytin gözler, ipek saçlar, aslan çocuk... gibi tamlamalar, tamlananın neye benzediğini belirtir.

Not: İsim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir:
"Savruluyordu yeleleri rüzgârda bu güzel atın." --> atın yeleleri
"Sıcaklığı ortalığı yakmaya başlamıştı güneşin." --> güneşin sıcaklığı

Not: İsim tamlamalarında tamlanan birden fazla tamlayana ya da tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabilir:
"Bu tepelerin rüzgarı, fırtınası hiç dinmezdi." --> tepelerin rüzgarı, fırtınası
"Velilerin ve öğrencilerin coşkusu görülmeye değerdi." -->  Velilerin ve öğrencilerin coşkusu

Not: İsim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına farklı türde bir sözcük girebilir:
"Uzun süre köyün çıplak tepelerini seyretti." --> köyün çıplak tepeleri (tamlayan + sıfat + tamlanan)
"Okul gezisine Ali’nin de kardeşi katıldı." --> Ali'nin de kardeşi (tamlayan + bağlaç + tamlanan)

Not: İsim tamlamalarında tamlayan, tamlanan ya da her ikisi birden sıfat tarafından nitelenebilir:
"Çocuğun büyük hayalleri vardı." --> çocuğun büyük hayalleri - tamlanan nitelenmiş
"Küçük çocuğun hayalleri vardı." --> küçük çocuğun hayalleri - tamlayan nştelenmiş
"Küçük çocuğun büyük hayalleri vardı." --> küçük çocuğun büyük hayalleri - hem tamlayan hem tamlanan nitelenmiş

Not: İsim tamlamaları bir sıfat tarafından nitelenebilir veya belirtilebilir:
büyük yolcu gemisi   /   bu macera romanı

Not: İsim tamlamaları sıfat ya da zarf görevinde kullanılabilir:
el yazması eserler  -- > niteleme sıfatı
gül kurusu ceket   --> niteleme sıfatı
yaz akşamı vedalaştık --> zaman zarfı