29 Ocak 2016 Cuma

Terim, İkileme ve Pekiştirmelerin Yazımı

Terimlerin yazımı: Bilim, sanat, teknik gibi uzmanlık gerektiren konularda belirli kavramları karşılayan terimler, basit, türemiş ya da bileşik sözcüklerden oluşabilirler. Kavramı karşılayan asıl sözcüğe 'anaterim' denir: üçgen, deyim, orantı, dilbilim, hece, mani ... gibi. Bileşik sözück olan anaterimler, birleşik yazılırlar: alyuvar, eşkenar, basınçölçer, göğüskafesi, merkezkaç, kalkanbalığı, içters ... gibi. Anaterimi niteleyen, belirten sözcükler ya da anaterimin alt bölümlerini gösteren sözcükler, anaterimden ayrı yazılır: ters orantı, ayaklı mani, sabit çarpan, açık hece, sırık fasulyesi, erik ağacı, ana toplardamar, en küçük ortakkat, karşılaştırmalı dilbilim, eşzamanlı yöntem, tekdamarlı yaprak, içbükey ayna ... gibi.

İkilemelerin yazımı: İkilemeler, anlamı güçlendiren öğelerdir. Aynı sözcüğün yinelenmesinden, yakın ya da karşıt anlamlı sözcüklerin kullanılmasından oluşan ikilemeler ayrı yazılır: art arda, aşağı yukarı, yan yana, baş başa, kem küm, kap kacak, er geç, eciş bücüş, şakır şakır, ev bark ... gibi. İkilemelerin arasına hiç bir noktalama işareti konmaz. İkileme işncelenirken dikkat edilmesi gereken, sözcüğün ikileme görevinde mi yoksa isim görevinde mi kullanıldığıdır:
"Yine hır gür etmişler."       "Onların hırgürü bitmez."    "Makine çıt çıt ses çıkarıyor."   "Ordan çıtçıt alalım."
         ikileme                                    isim                                ikileme                                    isim


Pekiştirmelerin yazımı: 'p,m,r,s' ünsüzlerinden yararlanılarak anlamı pekiştirilen sözcüklerde önekler sözcüğe bitişik yazılır: bambaşka, apaçık, dimdik, capcanlı, güpegündüz, sapasağlam, yamyassı, kaskatı, tastamam, besbelli, pespembe, çarçabuk, tertemiz ... gibi.

3 yorum: